Tarımsal üretimde 2017-2018 sezonu içerisinde Akhisar´ın bazı mahallelerindeki domates tarlalarında meydana gelen viral hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan afet düzeyindeki zarar nedeni ile Manisa Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü İsmail Kaya, Akhisar İlçe Müdürü Ahmet Kılıç ile beraber Akselendi mahallesinde çiftçileri ziyaret etti.
Akhisar´a bağlı Akselendi, Sarıçalı, Akçeşme, Sazoba, Beyoba ve Moralılar mahallelerinde her yıl yaklaşık 15 bin dekar alanda salçalık domates ekilişi yapılarak 150 bin tonun üzerinde domates üretimi gerçekleştiriliyor. Bu rakam, Türkiye üretiminin yaklaşık % 5´ine tekabül ediyor ve Manisa il geneli domates üretiminin % 20´si Akhisar´dan sağlanıyor.
Domates üretiminin Manisa ve Akhisar ekonomisindeki payını da göz önüne alan Müdür Kaya, Akhisar´daki çiftçilerin yaşadığı mağduriyeti yerinde gözlemlemek, üreticilerin sorunlarını dinlemek ve bilgi alışverişinde bulunmak üzere İlçemizde domates üretiminin merkezi durumundaki Akselendi´yi ziyaret etti.
Özellikle domates ekili alanlarda bu sene ortaya çıkan Domates Lekeli Solgunluk Virüsü Hastalığı ile ilgili saha çalışmalarını yerinde inceleyen Manisa Tarım İl Müdürü İsmail Kaya ?Akhisar İlçe Müdürlüğümüzde görevli bitki sağlığı konu uzmanları arkadaşlarımız; hastalık belirtilerininilk olarak fide döneminde ortaya çıkması üzerine ilgili araştırma kuruluşları ile irtibata geçip inceleme talebinde bulundular ve üretim alanlarından aldıkları hastalıklı numuneleri, Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne hızlı bir şekilde ulaştırdılar. Araştırma Enstitüsünde görevli uzmanların ve bilim insanlarının yapmış olduğu tahlil ve tetkikler neticesinde, hastalık etmeninin Domates Lekeli Solgunluk Virüsü olduğu tespit edildi. Domates üretilen bütün ülkelerde görülen bu hastalığın dünya ölçeğinde maalesef doğrudan kimyasal mücadelesi yok. Trips adını verdiğimiz küçük böcekler hastalığı taşıyarak hızla yayılmasına neden oluyorlar. Bu bakımdan uzmanlar, Tripslere karşı ilaçlama yapılmasını kısa vadede çözüm olarak önerseler de esas itibarıyla hastalığa dayanıklı çeşitler geliştirilerek domates üretimi yapılmasını tavsiye ettiklerini? ifade ederek, ?Şu durumda hastalığın tamamen üretim yapılamayacak hale getirdiği tarlalarımızmevcut.Bu nedenle yaklaşık 3 bin dekar domates tarlası, yerine başka ürün ekmek amacıyla çiftçilerimiz tarafından sürülerek bozuldu. Bunların hepsi çiftçilerimiz adına ekonomik anlamda zarar demek, ön görülemez maddi kayıplar demek. Konuyu bu yönüyle değerlendirerek, hastalığın doğal afet kapsamına alınması ve çiftçilerimizin banka ve kredi kuruluşlarına olan borçlarının ertelenmesi hususunda Bakanlığımızla gerekli yazışmaları yaptık; hastalıkla mücadele imkânı olmadığına dair enstitü raporlarını ilettik. Bakanlığımızca yapılacak değerlendirmelerin ardından, doğal afet nedeniyle çiftçi borçlarının ertelenmesi yönünde çıkacak ilk Bakanlar Kurulu Karar´ında bu konunun da yer almasını temenni ettiklerini? dile getirerek, Bakanlık taşra teşkilatı olarak çiftçilerimizin mağduriyetinin telafi edilmesi hususunda da gayret sarf ettiklerini belirtti.
DOMATES LEKELİ SOLGUNLUK VİRÜSÜ
(TomatoSpottedWiltTospovirus, TSWV)
Hastalığın Önemi: TSWV;çift çenekli ve tek çenekli bitkiler dahil 35 familyayı temsil eden pek çok ekonomik önemli üründe ciddi hastalıklar oluşturmaktadır. Bu virüs süs bitkileri, sebzeler ve tarla bitkileri dahil birçok bitkiyi hastalandıran virüsler arasında tektir. Diğer bir ayrıcalıklı özelliği de bunun bazı trips türleri ile kalıcı olarak taşınan tek virüs oluşudur. Bu virüsün en az 6 değişik tipi rapor edilmiştir; oluşturulan semptomlar ve enfekte edilen konukçu sınırı, bu tipler arasında çok değişiklik göstermektedir. Önceleri bu hastalık tropik ve subtropik bölge ürünleri için bir tehdit iken bugün hastalık her yerde görülmektedir. Bunun başlıca nedeni, trips türlerinin çok yaygın olması ve virüsle bulaşık bitki materyalinin hareketidir. Enfeksiyonlu bitkilerin erken ve doğru tespiti ve vektör populasyonunu azaltıcı önlemlerin tartışılması hastalık kontrolü için kritik aşamalar olarak tartışılmaktadır. Domates ?Lekeli Solgunluk? hastalığı ilkin 1915 yılında Avusturalya´da tanımlanmış ve 1930´da hastalığın virüs kökenli olduğu saptanmıştır. TomatoSpottedWiltVirus (cins Tospovirus; familya Bunyaviridae) 1989 yılına kadar, Impatiensnecrotic spot virus karakterize edildiği zamana kadar, TomatoSpottedWiltVirusgrubu içinde tek virüs olarak düşünülmekteydi. Şu anda Tospovirus cinsi, TSWV´ü tip birey olarak kabul etmekte ve serolojik ve moleküler yöntemlerle tanıları kolaylaştırılan bir düzineden daha fazla farklı virüsü içermektedir. Tospovirüsler, Trips(Thysanoptera: Thripidae) türleri ile taşınmakta ve hem trips vektörleri içinde hem de konukçu bitki içinde çoğalmaktadır. Tospovirus´larda ve onların belirgin trips türleri ile olan özel ilişkileri konusunda önemli farklılıklar vardır, bu nedenle şu anda TSWV da olan şeyler tüm tospovirus-trips ilişkilerinde yoktur.
Hastalığın Belirtileri:TSWV,binden fazla bitki çeşidini enfekte eder ve pek çok tarla ve bahçe ürünlerinde ekonomik boyutta zarar oluşturmaktadır. Bazı alanlarda bu virüs çevrede yaygın olarak bulunur çünkü o pek çok yabancı otu, peyzaj bitkisini ve doğal bitkiyi de hastalandırır. TSWV´ün genel ve kalıcı olan belirtileri arasında; nekrotik (ölü) ve klorotik (sarı) lokal lekeler, sistemik solgunluk, değişik organlarda nekrozlar (Yaprak damar nekrozu, siyah gövde nekrozları ve lekeleri, terminal tomurcuk nekrozu, terminal uç ölümü gibi), lekelenme, çizgi oluşumu, mozaik, beneklenme, yaprak şekil bozukluğu, damar sararması, halkalı leke, linepatterns (farklı şekillerde çizgi motifleri), yellownetting (sarı ağımsı görünüş) ve çiçek renk kırılması ve şekil bozukluğu, renkli çiçeklerde beyaz halkalar bulunmaktadır.
TSWV belirtileri konukçular arasında değişiklik gösterir ve tek bir konukçu içinde bile değişiklik gösterir. Cüceleşme, TSWV ün yaygın bir belirtisidir ve genellikle genç bitkiler enfekte edildiğinde daha şiddetlidir. Klorotik (sarı renkli) ve Nekrotik (ölü) Halkalar pek çok enfeksiyonlu konukçusunda oluşur ve bunlar aynı zamanda bazı ürünlerin meyvelerinde de görülür.TSWV tohumla taşınmamasına rağmen enfeksiyonlu bitkilerde oluşturulan tohumlarda renk değişikliğine neden olabilir. Bu nedenle TSWV pek çok bitkinin hem ürün kalitesini hem de kantitesini etkileyebilir. Ek olarak enfeksiyonlu bitki materyalinin hareketi (taşınması) TSWV´un yeni alanlara taşınmasına neden olur.
Konukçuları:TSWV´un birçok konukçusu vardır. Bunlar arasında; Ananas comosus, Bidenspilosa, Capsicumannuum, Daturastramonium, Helianthusannuus, Ipomoeacongesta, Lactucasativa, Malvaparviflora, Nicandraphysalodes, Phaseolusvulgaris, Physalisperuviana, Zinniaelegans, Arachishypogaea, Canavaliagladiata, C. obtusifolia, C. occidentalis, Crotalariajuncea, Desmodiumtriflorum, Glycinemax, Pisumsativum, Tephrosiapurpurea, Viciafaba, Vignamungo, V. radiata, V. unguiculata, Lycopersiconesculentum, Nicotianatabacum, Solanummelongena, S. capsicastrum, S. tuberosum ve pek çok diğer tür bulunmaktadır. Çok hassas olup, çekici olarak kullanılan konukçular arasında ise Sarı Krizantem, Gerbera, Patlıcan ve Fuşyayer almaktadır.
Sonuç: Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV) hastalığı son yıllarda gerek örtü altı, gerekse açık alanlarda tüm dünyada önemli bir hastalık haline gelmiştir. Bunun başlıca nedenleri;
- Çok sayıda konukçusunun oluşu ve özellikle dünyada yaygın olan süs bitkileri ticareti ile hastalığın her yere yayılması,
- Hastalığı dağıtan çok sayıda Thrips türünün olması, hastalığın bu konukçuda çoğalması,
- Ilıman yerlerde virüs bulaştırıcı Thrips türlerinin kışlaması ve hastalığı yayması,
- Hastalığın belirtileri ve hastalandırma gücü farklı bireylerinin oluşması,
- Kültür bitkileri arasında dayanıklılığın az olmasıTSWV´ a karşı mücadelede ancak entegre bir yaklaşım başarılı olmaktadır.
Bunlar;
- Hastalık etmeni virüse konukçu olan, kültür bitkileri, süs bitkileri ve yabancıotlar belirlenmeli ve bunlar üretim alanları çevresinden uzaklaştırılmalı veya yok edilmelidir.
- Hastalığın olduğu yerlerde dayanıklı bitkiler yetiştirilmelidir. Bu hastalığa dayanıklı domates ve biber çeşitleri mevcuttur.
- Sağlıklı fide yetiştirilmeye özen gösterilmelidir. Özellikle fidelerin erken dönemde virüsle bulaşması önlenmelidir. Bunun için fide üretim tesislerinde Trips´lerin girişi engellenmeli ve çevrede diğer konukçu bitkiler olmamalıdır.
Hastalık vektörü Trips türleri ile mücadelede entegre bir yaklaşım sergilenmelidir.
Bunlar;
- Üretim seralarında Tripslerin girişini engellemek için pencere ve havalandırma açıklıkları Trips geçirmeyen materyallerle kaplanmalı,
- Mümkünse kapı girişleri, çift kapılı olmalı,
- Tripslerle biyolojik mücadelede Oriuslaevigatus ve Amblyceusswirskii birlikte kullanılmalı ve bu avcı böceklerin yerleşmesi için gerekli önlemler alınmalı(örneğin; polenihtiyaçlarının sağlanması gibi...),
- Kültür bitkilerinin yetiştiriciliğinde Tripsleri çeken tuzak bitkiler kullanılmalı (örneğin;sarı krizantem bu amaçla seralarda çok kullanılmaktadır),
- Trips popülasyonunu azaltmada çok yararlı bir uygulama da mavi ve sarı yapışkan tuzakların kullanılmalı (Bu uygulamalar da Trips popülasyonunu çok düşürmüşlerdir. Bu tuzaklar çekiciler ile birlikte kullanılabilir),
- Üreticiler bu entegre yaklaşım için eğitilmeli ve bunun için gerekli olan eğitim materyalleri hazırlanmalı,
- Tripsler karşı önerilen Spinosad bileşimli ilaçlarda dayanıklılık oluşumu araştırılmalıdır.
